«ΚΡΑΤΑΤΕ ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΕΝ ΚΙΝΗΣΕΙ» ΕΞΕΠΕΜΨΑΝ ΣΤΟΥΣ ΩΚΕΑΝΟΥΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΝΑΥΤΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΟ Β’
ΙΜΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ.
Οι Χιώτες ναυτεργάτες που βρέθηκαν εν μέσω πολέμου στα λιμάνια της υφηλίου επάνδρωσαν τα
εμπορικά πλοία που μετέφεραν με τις νηοπομπές, το πολεμικό υλικό στα πεδία του πολέμου κατά την
περίοδο 1939-1945. Τα χιλιάδες νέα παιδιά από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου(Χίος, Λέσβος και
Ικαρία) που πέρασαν στα Μικρασιατικά παράλια εντάχθηκαν στον Ελληνικό στρατό, οι νέοι της Χίου
αφού έκαναν την απαραίτητη εκπαίδευση εντάχθηκαν στο Πολεμικό ναυτικό.
Ο Νικόλας Α. Φαφαλιός , γεννηθέντας το 1927, μέλος της Αντιφασιστικής Οργάνωσης του
Ναυτικού, αφηγείται την προσφυγιά της δικής του οικογένειας, στη Μ. Ανατολή και την ένταξη του
στο Πολεμικό ναυτικό :
« Ήταν Μεγάλη βδομάδα – Απρίλης του1942 – όταν μας ειδοποίησαν ότι θα φύγουμε για απέναντι
από την περιοχή του Παντελάκη, με βαρκάρη το Ζαννή το Λιβανό και φτάσαμε, χωρίς αναποδιές στο
λιμάνι του Τσεσμέ. Οι Τούρκοι μας οδήγησαν στο Καρακόλι εκεί εδείρανε και χτυπήσανε πολύ τον
πατέρα μου (…) Αφού φύγαμε σιδηροδρομικός από τη Σμύρνη, περάσαμε την Τουρκία, με πρώτο
σταθμό το Χαλέπι και μετά την Τρίπολη της Συρίας.
Εκεί συζητήσαμε ως οικογένεια και προκειμένου να μην πάει ο πατέρας μου στρατιώτης και να μείνει
πίσω για να προστατεύσει τη μάνα μου και τα κορίτσια πήγα εγώ στρατιώτης.
Οι δικοί μου πήγαν στο Σουέζ στις πηγές Μωυσέως, μείνανε λίγες μέρες και μετά Τανγκανίκα και μετά
Γκιγκόμα. Εγκαταστάθηκαν σε σπίτια μαζί με άλλους Χιώτες και Ικαριώτες. Ο πατέρας μου δούλεψε σε
φούρνο, που έφτιαχνε το ψωμί για τους πρόσφυγες, η μητέρα μου δυστυχώς τον πιο πολύ καιρό ήταν
άρρωστη από ελονοσία.
Έτσι πήγα στρατιώτης στο έμπεδο του Καμπρίτ(…) Μετά το Καμπρίτ πήγαμε στο Κασφαρέτ και μετά
πήγα στο ΠΚΠ της Αλεξάνδρειας!
Στην Αλεξάνδρεια πήγα μαζί μ’ άλλα Χιωτάκια στη σχολή ναυτόπαιδων, στο Σουτς σε ηλικία 16
χρόνων.
Στη σχολή είχε πολλά παιδιά που πήγαν να μάθουν τη ναυτική τέχνη και μετά να πάνε στα πολεμικά
πλοία, για να πολεμήσουν. Η σχολή προπαίδευσης ναυτόπαιδων βρισκόταν μέσα σε καταπράσινες
εκτάσεις -ιδιοκτησία της Ελληνικής παροικίας- που χρησιμοποιούνταν για σχολείο των παιδιών των
Ελλήνων της παροικίας. Ήταν ένα μεγάλο κτήριο με πολλές αίθουσες όπου λειτουργούσε ένα πλήρες
σχολικό συγκρότημα.
Είχα πολλούς συμμαθητές από το Βροντάδο τα αδέλφια Δημήτρη και Γιώργη Τελλή ,το Σκούφαλο
Αδαμάντιο, τον Κουδή Γιώργη, τα αδέλφια Μπαχά, τον Τριανταφύλλου Αντώνη από τον Άγιο Γεώργιο
Βροντάδου και ένα Καμίνη από τον Άγιο Μακάριο Βροντάδου, ένα Λαγκαδούση τον Παππά, από τα
Καρδάμυλα τους Στραβελάκη και Περιβολάρη, από τη Συκιάδα το Μαθιούδη.
Είμαστε χωρισμένοι σε ειδικότητες- τάξεις Α’ Β’ και Γ’ και Δ και κάθε μια είχε τα δικά της μαθήματα,
όπως:
● Οι προπαιδευμένοι Αρμενιστές δηλ. οι ναύτες που δούλευαν στην κουβέρτα του πλοίου
μάθαιναν το δέσιμο του πλοίου, τα τιμόνεμα, το καθάρισμα της κουβέρτας ,το ματσακόνισμα και το
μπογιάντισμα του πλοίου.
● Οι Πυροβολητές εκπαιδεύονταν στα πυροβόλα, στη συντήρηση, το καθάρισμα και τη
σκόπευση.
● Οι Σηματωροί εκπαιδεύονταν στην επικοινωνία, με τα σήματα Μορς.
● Οι Ηλεκτρολόγοι εκπαιδεύονταν στη στήριξη του ηλεκτρολογικού συστήματος του πλοίου.
● Οι Ασυρματιστές μάθαιναν τον ασύρματο και την επικοινωνία με άλλα πλοία.
(…)Μετά την εκπαίδευση – προπαίδευση στο Σουτς , πήγαμε σε πολεμικά βαπόρια(…)περίοδος
δύσκολη (…)εγώ πήγα στο πλοίο «Σαλαμίς» και εκεί συνάντησα το Γιάννη τον Περρή, από τον
Προφήτη Ηλία, οι άλλοι ναυτόπαις επάνδρωσαν τα πλοία του στόλου και συνόδευαν τα εμπορικά στις
νηοπομπές στη Μεσόγειο θάλασσα και τους ωκεανούς. Εμείς κυρίως ταξιδεύαμε στις Δυτικές περιοχές
της Αφρικής Αζόρες, Τσιμπιρλάντα, Γιβραλτάρ, Καζαμπλάνκα. Θυμάμαι που συνοδέψαμε ένα ποστάλι
γεμάτο Εβραίους που έφυγαν από την Ισπανία για την Καζαμπλάνκα» 1 .
Οι δε Χιώτες ναυτεργάτες που βρίσκονταν στα λιμάνια όλου του κόσμου όπως της Αιγύπτου, (της
Αλεξάνδρειας, το Πόρτ Σάιντ και το Σουέζ), της Ν. Αφρική, το Μπουένος Άιρες της Αργεντινής, της
Βενεζουέλας, της Ινδίας και της Ευρώπης , με πλοία και πολλά εξ’ αυτών Χιώτικων εφοπλιστικών
συμφερόντων συσπειρώθηκαν στο σύνθημα της ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΑΥΤΕΡΓΑΤΙΚΩΝ
ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ: «Κρατάτε τα πλοία εν κινήσει» που έσπειρε ως καλός ζευγάς σ’ όλες τις θάλασσες και
τα λιμάνια.
Έτσι «παρά τις αντιξοότητες, εκατοντάδες πληρώματα αφουγκράστηκαν το αντιφασιστικό κάλεσμα
και μετέφεραν με τα πλοία πολεμοφόδια και άλλα είδη εφοδιασμού στα διάφορα θέρετρα του
πολέμου. Η παληκαριά των ναυτεργατών εκφράστηκε τόσο απέναντι στα εχθρικά πλοία και
αεροπλάνα όσο και ενάντια στην πολιτική των εφοπλιστών.» 2
Η παρουσία της Ο.Ε.Ν.Ο. στις θάλασσες και τους ωκεανούς αποτελεί μια από τις ηρωικές σελίδες του
εργατικού κινήματος της περιόδου. Εκεί- στα λιμάνια- ιδρύθηκαν γραφεία της Ο.Ε.Ν.Ο. ( σε αυτά
πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους δεκάδες αγωνιστές Χιώτες όπως οι Καρδαμυλίτες Ν. Καλούδης και
Γιώργης Μαυρής, ο Λαγκαδούσης Ηρακλής Γ. Κούνουπας, οι Αιγνουσιώτες Γιώργης Νικηφόρος,
Ποντικός, Κώστας Καραμαιλής κ.α. )για να στηρίζουν τους ναυτεργάτες μέσα στα πλοία, ώστε να
διεκδικούν τα δικαιώματα τους, αλλά και να τους δοθούν ηθικά και ψυχικά εφόδια να αντιμετωπίσουν
τους κινδύνους, που διέτρεχαν με τις τρομερές απώλειες, που είχε το εμπορικό ναυτικό μας, από τους
τορπιλισμούς των γερμανικών υποβρυχίων.
Σ’ αυτό το αντιπάλεμα με το φασισμό των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, το νησί της Χίου πλήρωσε
βαρύ το τίμημα. Στον «Πρωτοπόρο» επίσημο όργανο του ΕΑΜ της Χίου, αναφέρονται σε
αλλεπάλληλα άρθρα τα ονόματα των εκατοντάδων « Χίων Ναυτικών, που έδωσαν τη ζωή τους, στον
αγώνα για τη λευτεριά της πατρίδας και της ανθρωπότητας». 3
«Τα θαλασσοδερμένα εκείνα παλληκάρια – θυμάται ο Γιώργης Αθανασιάδης – είχαν στην όψη τους
χαραγμένο όχι μόνο το πολύχρονο αντιπάλεμα με τις φουρτούνες και τις κακουχίες, μα και το
καθημερινό αντίκρισμα του θανάτου από τις τορπίλες των υποβρυχίων και τις βόμβες των
αεροπλάνων. Η αποφασιστικότητα και η αισιοδοξία τους για τη νίκη(…) και τη συντριβή του φασισμού,
μου έκανε εξαιρετική εντύπωση.» 4
«Πολλοί τότε απ’ τη Χίο – θυμάται ο Γιώργης Ποδιάς – που ταξίδευαν προπολεμικά και τους βρήκε ο
πόλεμος στον Ινδικό ή τον Ατλαντικό εντάχθηκαν στα πλοία, που συμμετείχαν στις συμμαχικές
νηοπομπές ή άλλοι ήρθαν και στρατολογήθηκαν στο πολεμικό ναυτικό, για να ‘ ναι κοντά στους δικούς
τους στις Πηγές του Μωϋσέως που’ χαν έρθει απ’ τη Χίο.» 5
«Ο Γραμματέας τότε της Ο.Ε.Ν.Ο. – θυμάται ο Γιώργης Μαυρής του Μιχαήλ – ήταν ο Νίκος
Καραγιάννης, ασυρματιστής στα πλοία, άνθρωπος συνετός και υπεύθυνος. Αντιμετώπιζε τους
ναυτεργάτες, με αγωνιστικό πνεύμα, γιατί είχε να κάνει με τη φύση και την κουλτούρα που έπρεπε να’
χουμε, ως εργάτες της θάλασσας. Έτσι μάθαμε, συνειδητοποιήσαμε και δράσαμε κάτω από αντίξοες
συνθήκες κι αυτό μας βοήθησε να αποκτήσουμε αρχές 6 .
Ο Γιώργης Μ. Κούνουπας θυμάται την ένταξή του στην Α.Ο.Ν.: « Η οργάνωση της ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΗΣ
ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΝΑΥΤΕΡΓΑΤΩΝ (Α.Ο.Ν.)έγινε με γρήγορους ρυθμούς, γιατί ήταν ευκολότερο να ενταχθούν
σ’ αυτήν ως επί το πλείστον οι εργάτες της θάλασσας που είχαν δημοκρατικό πνεύμα και πειθαρχημένη
ζωή στη θάλασσα. Στην ένταξη τους δεν στάθηκαν εμπόδια ούτε το γεγονός ότι τα καράβια στάλθηκαν
σε μακρινές θάλασσες, όπως στον Ατλαντικό και Ινδικό ωκεανό, ούτε οι επικίνδυνες αποστολές στις
νηοπομπές της Μεσογείου με τα εχθρικά υποβρύχια να βυθίζουν το ένα πλοίο μετά το άλλο. Αντίθετα,
υπήρχαν καθημερινά δείγματα ηρωισμού και αγωνιστικής αλληλεγγύης. Τους αντιφασίστες
ναυτεργάτες «τους διέκρινε η αποφασιστικότητα των ενεργειών, η πίστη και η αισιοδοξία, για τη νίκη
των συμμαχικών δυνάμεων κατά του ναζιστικού άξονα» 7 .
Η ναυτομάνα Χίος κρατά σταθερά το πηδάλιο του αγώνα ενάντια στις ιμπεριαλιστικές και
καπιταλιστικές-εφοπλιστικές στοχεύσεις(οικονομικές και πολιτικές) τιμώντας τους ήρωες ναυτεργάτες
της στηρίζοντας την ΠΑΝΑΤΕΥΡΓΑΤΙΚΉ ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΟΥΣ (22-23 Οκτώβρη 2024)!!!
Παραπομπές: 1. Αναμνήσεις Νίκος Φαφαλιός από τον Προφήτη Ηλία Βροντάδου στις 20-7-2020.
- «Δοκίμιο Ιστορίας του Κ.Κ.Ε 1939-1949», Β1 Τόμος , εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2018, σελ. 161.
- Εφημερίδα «Πρωτοπόρος», α.φ. 47, 17/1/1945, σελ. 2, α.φ. 48, 21/1/1945, σελ. 2., α.φ. 49, 24/1/45,
σελ. 2, α.φ. 50, 28/1/1945, σελ. 2., α.φ. 51, 1/2/45,σελ 2, α.φ. 52, 4/2/45,σελ 2, α.φ. 53, 7/2/45 σελ 2,
α.φ. 54,. 11/2/45, σελ 2, α.φ. 55, 14/2/45, σελ 2, α.φ. 56, 18/2/45, σελ 2, α.φ. 57, 21/2/45 σελ 2, α.φ.
58, 25/2/45 σελ 2, α.φ. 61, 7/3/45 σελ 2. - Γιώργη Αθανασιάδη (1994). «Η πρώτη πράξη της Ελληνικής τραγωδίας», εκδ. Σύγχρονη Εποχή,
Αθήνα σελ. 96. - Αναμνήσεις Γιώργη Ποδιά από τα Καρδάμυλα της Χίου, στις 12/6/1996.
- Αναμνήσεις του Γιώργη Μ. Μαυρή από τα Καρδάμυλα της Χίου, στις 12/6/1996.
- Αναμνήσεις του Γιώργη Μ. Κούνουπα από τον Αγρελωπό της Λαγκάδας στις 15-8-1994.
Χίος 21 Οκτώβρη 2024,Γιώργης Η. Αμπαζής, Δάσκαλος, μέλος του Γενικού Συμβουλίου της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ
