Ανασκόπηση αντιπυρικής περιόδου 2025 από το WWFΕλλάς και την ομάδα FLAME του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών
Μεταξύ των 5 χειρότερων περιόδων των τελευταίων 20 ετών,
η φετινή αντιπυρική
Για δεύτερη συνεχή χρονιά το WWF Ελλάς και η Πυρομετεωρολογική ομάδα FLAME της Μονάδας ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών δίνουν από κοινού στη δημοσιότητα μια ολοκληρωμένη κι επιστημονικά τεκμηριωμένη ανασκόπηση της αντιπυρικής περιόδου του 2025. Η ανασκόπηση εστιάζει στις σημαντικότερες πυρκαγιές του 2025, στις περιβαλλοντικές συνθήκες πριν και κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, καθώς και στο συνολικό αποτύπωμα που άφησαν οι δασικές πυρκαγιές. Επιπλέον, καταλήγει σε συμπεράσματα και διατυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις για το άμεσο μέλλον.
Σύμφωνα με την ανασκόπηση, η αντιπυρική περίοδος του 2025 συγκαταλέγεται μεταξύ των πέντε χειρότερων περιόδων των τελευταίων είκοσι ετών (2006-2025), τόσο λόγω των καμένων εκτάσεων, όσο και του συνολικού αριθμού των πυρκαγιών. Ειδικότερα, η έκταση των καμένων εκτάσεων κατά την αντιπυρική περίοδο 2025ανήλθε σε 478.280 στρέμματα, ενώ τα περιστατικά χαρτογραφημένων πυρκαγιών από το EFFIS σημείωσαν αύξηση κατά 39% σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 2006-2024.Συνυπολογίζοντας μάλιστα, μικρότερα περιστατικά που δεν περιλαμβάνονται στα δεδομένα του EFFIS, η πραγματική έκταση ξεπερνά τα 500.000 στρέμματα.
Παρόλο που το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας συνεχίζει τη λανθασμένη πρακτική υπολογισμού των δασικών καμένων εκτάσεων μόνο για τα ψηλά ώριμα δάση, η πραγματική εικόνα είναι ότι κάηκαν και επηρεάστηκαν σημαντικά περισσότερα από 290.000 στρέμματα δασικής βλάστησης, ενώ πάνω από 130.000 στρέμματα αφορούν διπλοκαμένες περιοχές και 116.770 στρέμματα αφορούν καμένες εκτάσεις μέσα σε Προστατευόμενες Περιοχές.
Επιπλέον, η φετινή αντιπυρική περίοδος χαρακτηρίστηκε από τα εξής:
- 18 πυρκαγιές ευθύνονται για το 87% των συνολικών καμένων εκτάσεων, στοιχείο που αναδεικνύει τη δυσκολία διαχείρισης μεγάλων και παράλληλων περιστατικών.
- Περισσότερα από 130.000 στρέμματα κάηκαν ξανά μέσα σε διάστημα μικρότερο των 20 ετών, κυρίως σε Χίο, Ανατολική Αττική, Κύθηρα και Ζάκυνθο, περιοχές όπου η δυνατότητα φυσικής αναγέννησης έχει πλέον περιοριστεί δραματικά.
- Σε περιφερειακό επίπεδο, ρεκόρ καμένων εκτάσεων σημειώθηκε στην Ήπειρο (68.860 στρ.), ενώ το Βόρειο Αιγαίο (143.580 στρ.) και η Δυτική Ελλάδα (59.540 στρ.) κατέγραψαν τη δεύτερη και τρίτη χειρότερη επίδοση αντίστοιχα, από το 2006 και μετά.
- 16 προστατευόμενες περιοχές επηρεάστηκαν, εκ των οποίων οι 8 ανήκουν στο δίκτυο Natura 2000, συνολικής έκτασης 116.770 στρεμμάτων.
- Η πυρκαγιά στον Φενεό (Κορινθία) ήταν η πιο κρίσιμη από οικολογικής σκοπιάς το 2025 καθώς καταγράφηκε σημαντική απώλεια σε δάση ελάτης, είδος χωρίς μηχανισμούς φυσικής αναγέννησης.
- Οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες του 2025 αν και κανονικές στο μεγαλύτερο διάστημα του έτους παρουσίασαν περιόδους έντονων εξάρσεων, ιδιαίτερα στην Ήπειρο, τη Δυτική Ελλάδα,την Ανατολική Μακεδονία-Θράκη και τα Ιόνια Νησιά, όπου οι ημέρες με ασυνήθιστα υψηλή επικινδυνότητα ήταν διπλάσιες των αναμενόμενων.
- Οι εκπομπές άνθρακα από τις πυρκαγιές του 2025 ήταν οι έβδομες υψηλότερες από το 2003.
- Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις περιλαμβάνουν δυστυχώς μία (1) ανθρώπινη απώλεια, περισσότερους από 60 τραυματισμούς, καταστροφή σε πολλές οικίες και κρίσιμες υποδομές, με το κόστος αποκατάστασης των δικτύων κοινής ωφέλειας να υπερβαίνει τα 165 εκατ. ευρώ.
- Οι επιπτώσεις στην άγρια πανίδα υπήρξαν για άλλη μια χρονιά εκτεταμένες, με χιλιάδες ζώα κυρίως από ομάδες που δεν έχουν ανεπτυγμένους μηχανισμούς διαφυγής (όπως ερπετά και ασπόνδυλα)να επηρεάζονται άμεσα, αλλά και μακροπρόθεσμα.
- 6 στις 10 μεγάλες πυρκαγιές –οι οποίες ευθύνονται για το 55 % των καμένων εκτάσεων– οφείλονται στο δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Θετικά σημεία και βελτιωτικές προτάσεις για την επόμενη ημέρα
Η αντιπυρική περίοδος του 2025 επιβεβαιώνει την ανάγκη για επανεκτίμηση του τρόπου διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών στη χώρα, με έμφαση στην πρόληψη, τη μείωση των ενάρξεων, τη διαφάνεια αναφορικά με τα αίτια, και την επιστημονική τεκμηρίωση των αποφάσεων.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτής της αντιπυρικής περιόδου υπήρξαν και ορισμένες θετικές εξελίξεις. Οι σημαντικότερες από αυτές αφορούν την αισθητή βελτίωση στον τρόπο διερεύνησης των αιτίων σημαντικών πυρκαγιών, με την υψηλότερη αναλογία συλλήψεων προς περιστατικά της τελευταίας δεκαετίας, καθώς και τη σημαντική πρόοδο στη χρήση δορυφορικών δεδομένων. Επιπλέον, αναγνωρίζεται η αποτελεσματική αρχική απόκριση του δασοπυροσβεστικού μηχανισμού στην πλειονότητα των περιστατικών και η αποδοτική δράση των επίγειων δυνάμεων κατά τη διάρκεια της νύχτας, με αξιοποίηση πεζοπόρων τμημάτων. Θετική εξέλιξη αποτέλεσε επίσης, και η επίσημη κινητοποίηση των εθελοντικών ομάδων δασοπυρόσβεσης, καθώς και η ανάδειξη του ζητήματος των ενάρξεων από το δίκτυο ηλεκτρισμού που αποτελεί μια εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη, καθώς οι πυρκαγιές που προκαλούνται από το δίκτυο είναι συνήθως εκτεταμένες και καταστροφικές, με δυσανάλογες περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις.
Παρά τις σημαντικές αυτές βελτιώσεις, υπάρχουν ακόμα πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν, προκειμένου να μετράμε όλο και λιγότερες καμένες εκτάσεις στη χώρα. Πιο συγκεκριμέναχρειάζεται:
- Ολιστική στρατηγική πρόληψης και ετοιμότητας, με έμφαση στη μείωση των ανθρωπογενών αιτίων (αμέλεια, πρόθεση) και άλλων γνωστών αιτίων, όπως το δίκτυο διανομής ηλεκτρισμού, στην κατανόηση των τοπικών κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων, την τακτική ορθή ενημέρωση των πολιτών ειδικά στις ζώνες μίξης οικισμών-δασών, καθώς και στον επαναπροσδιορισμό της αντιπυρικής περιόδου βάσει πραγματικών πυρομετεωρολογικών, οικολογικών συνθηκών και της κατάστασης της καύσιμης ύλης.
- Ενεργή, βιώσιμη και ιεραρχημένη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων, με στοχευμένα έργα πρόληψης, εκπόνηση τοπικών σχεδίων πρόληψης (ΟΤΑ Α΄ βαθμού) και προτεραιοποίηση των πιο ευάλωτων και οικολογικά σημαντικών περιοχών.
- Επιστημονική τεκμηρίωση και διαφάνεια, μέσω συστηματικής καταγραφής και δημόσιας διάθεσης δεδομένων για τα αίτια των πυρκαγιών, καθώς και μέσω αξιοποίησης επιστημονικών δεδομένων σε πραγματικό χρόνο για την επιχειρησιακή ανάλυση και πρόγνωση της συμπεριφοράς των πυρκαγιών.
- Αποτελεσματική και υπόλογη διακυβέρνηση, με θεσμοθέτηση διαδικασιών αξιολόγησης κόστους–οφέλους για όλες τις δράσεις πρόληψης, καταστολής και αποκατάστασης, αλλά και εφαρμογή δημόσιας διαδικασίας αποτίμησης και αποκόμισης διδαγμάτων σημαντικών περιστατικών πυρκαγιών μετά από κάθε αντιπυρική περίοδο.
Φέτος είναι η δεύτερη χρονιά που το WWF Ελλάς και η Πυρομετεωρολογική ομάδα FLAME της Μονάδας ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών ενώνουν δυνάμεις για τη σύνταξη αυτής της επιστημονικά ολοκληρωμένης ανασκόπησης της αντιπυρικής περιόδου. Μέσω αυτής, οι δύο φορείς επιδιώκουν την ενίσχυση της λογοδοσίας και την εδραίωση μιας συγκεκριμένης διαδικασίας που θα ενεργοποιείται με το τέλος κάθε αντιπυρικής περιόδου, με στόχο την επίτευξη μιας πιο αποτελεσματικής διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών στη χώρα.
Η πλήρης ανασκόπηση είναι διαθέσιμη ΕΔΩ.
