Το 2011, η Χίος βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας όταν ομάδα νεαρών, γνωστή στο νησί ως «Locos», συνδέθηκε με επαναλαμβανόμενες παραβατικές συμπεριφορές βίας και βανδαλισμών. Η υπόθεση, αν και τοπική, ανέδειξε εθνικές αδυναμίες: ανεπαρκή στήριξη νέων, ελλιπή παρουσία κοινωνικών υπηρεσιών.
Σήμερα, πάνω από μια δεκαετία μετά, η υπόθεση αποτελεί χρήσιμο παράδειγμα για το τι χρειάζεται να αλλάξει στην Ελλάδα για να μη φτάνουμε σε τέτοιες εκρήξεις παραβατικότητας.
Αστυνομία: Παρουσία, όχι στοχοποίηση
Η εμπειρία της Χίου έδειξε ότι η αστυνόμευση που εμφανίζεται μόνο μετά την κλιμάκωση είναι ήδη καθυστερημένη. Για μικρές κοινότητες —όπως τα νησιά— η λύση είναι η σταθερή, συνεργατική, αναγνωρίσιμη παρουσία:
• αστυνομικοί που γνωρίζουν τους νέους και τις οικογένειες,
• σύνδεση με σχολεία, αθλητικούς συλλόγους και τοπικές ομάδες,
• μηχανισμοί έγκαιρης αναγνώρισης ομάδων που δείχνουν κίνδυνο αποκλίνουσας συμπεριφοράς,
• προγράμματα αποκλιμάκωσης και παραπομπής σε κοινωνικές δομές αντί για ποινική αντιμετώπιση «στιγμιαίας» παραβατικότητας.
Σκοπός δεν είναι να στιγματίσουμε νέους, αλλά να προλάβουμε την ομαδοποίηση γύρω από ταυτότητες βίας, όπως έγινε στη Χίο.
Το σχολείο ως πρώτη γραμμή προστασίας
Η υπόθεση LOCOS αποκάλυψε ότι αρκετοί από τους εμπλεκόμενους νέους είχαν ήδη «χαθεί» από το σχολικό περιβάλλον πολύ πριν εμφανιστούν οι πρώτες πράξεις βανδαλισμού.
Γι’ αυτό, η Ελλάδα χρειάζεται:
• ενίσχυση σχολικών ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών,
• συστήματα έγκαιρης ανίχνευσης μαθητών με υψηλή σχολική απομάκρυνση,
• προγράμματα ενδυνάμωσης, bullying prevention και ψηφιακής συμπεριφοράς,
• στενή επικοινωνία σχολείου–αστυνομίας–δήμου.
Όσο νωρίτερα εντοπίζεται η αποστασιοποίηση ενός εφήβου, τόσο μικρότερη η πιθανότητα να στραφεί σε ομάδες υψηλού ρίσκου.
Το νησί ως κοινότητα: Ο ρόλος των τοπικών θεσμών
Σε περιοχές όπως η Χίος, η μικρή κλίμακα μπορεί να είναι πλεονέκτημα.
Τοπικά Συμβούλια Πρόληψης Παραβατικότητας που λειτουργούν πράγματι —και όχι τυπικά— μπορούν:
• να παρακολουθούν τάσεις νεανικής συμπεριφοράς,
• να οργανώνουν δράσεις για καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων και συμπερίληψης,
• να συνδέουν οικογένειες με υποστηρικτικές υπηρεσίες,
• να προωθούν προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης.
Στην υπόθεση LOCOS, η έλλειψη σταθερών δομών για εφήβους οδήγησε σε ένα κενό που γέμισε από άτυπες ομάδες με επιθετική ταυτότητα. Μια ενεργή πολιτιστική και αθλητική πολιτική θα μπορούσε να το είχε προλάβει.
Οι νέοι χρειάζονται ευκαιρίες – όχι ετικέτες
Κάθε υπόθεση νεανικής παραβατικότητας είναι στην πραγματικότητα υπόθεση έλλειψης προοπτικών.
Για νησιά και μικρές πόλεις, αυτό σημαίνει ανάγκη για:
• εργασιακά προγράμματα για εφήβους και νέους 16–25 ετών,
• σύγχρονους χώρους νεολαίας,
• οικονομική ενίσχυση συμμετοχής σε αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες,
• συνεργασίες δήμου–επιχειρήσεων για μαθητείες και πρακτική.
Όσο ένας νέος έχει δρόμους να ακολουθήσει, τόσο λιγότερο αναζητά «παρέες ισχύος» ή παραβατική ταυτότητα.
Τι κρατάμε από τη Χίο
Η υπόθεση LOCOS δεν ήταν απλώς μια ομάδα νεαρών που ξέφυγε.
Ήταν ένα καμπανάκι ότι οι τοπικές κοινωνίες, όταν δεν επενδύουν στους νέους τους, δημιουργούν χώρο για φαινόμενα που θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί με σωστή οργάνωση.
Σήμερα η Ελλάδα έχει την εμπειρία και τα εργαλεία —από κοινοτική αστυνόμευση μέχρι σύγχρονα σχολικά προγράμματα— για να χαράξει μια πολιτική που θα δίνει σε κάθε έφηβο το δικαίωμα στη στήριξη, στην ταυτότητα και στην προοπτική.
Και αυτό είναι το πιο ασφαλές μονοπάτι για να μη δούμε ξανά φαινόμενα όπως εκείνα της Χίου το 2011, αναφέρει ο Γιώργος Κεβόπουλος π. Αστυνομικός διεθυντής Χίου
