«Σας κρατήσαμε ζωντανούς, τι άλλο θέλετε;» – Ο κυνισμός στο μεγαλείο του
«Σας κρατήσαμε ζωντανούς, τι άλλο θέλετε;» – Ο κυνισμός στο μεγαλείο του
Δυστυχώς και φέτος συντελέστηκαν αρκετά εγκλήματα με τις πυρκαγιές σε διάφορες περιοχές της χώρας. Η αδιαφορία που επικράτησε από την πλευρά των αρμόδιων φορέων, μετά τις καταστροφικές φωτιές, το επιβεβαιώνει
Τα εγκλήματα σε Χίο, Αχαΐα, Κύθηρα, Κόρινθο, Νοτιοανατολική Αττική και αλλού, είναι αναμφισβήτητα γεγονότα. Tα θύματα πολλά. Το οικοσύστημα, οι περιουσίες, η αξία της κάθε περιοχής, ακόμη και η ανθρώπινη ζωή.
Αυτουργοί, φυσικοί και ηθικοί, οι συνήθεις ύποπτοι. Με άλλα λόγια η αμεριμνησία, η αδιαφορία και προπαντός η ανεπάρκεια και ανικανότητα του κράτους και των μηχανισμών προστασίας, των κυβερνώντων και των φορέων της αυτοδιοίκησης. Φορείς που όπως αποδεικνύεται, αδυνατούν να αποτελέσουν τα θεσμικά αντίβαρα ενός αποτυχημένου κράτους. Και βέβαια, μερίδα των πολιτών που δεν αντιλαμβάνεται την ανάγκη υπεράσπισης του κοινού συμφέροντος. Την ίδια στιγμή, η ατομική ευθύνη εξοβελίζεται στο όνομα της συλλογικής. Κυριαρχεί το ιδεολόγημα, δεν φταίω εγώ, αλλά οι άλλοι.
Έτσι εξηγείται το ότι οι καλοκαιρινές πυρκαγιές, αν και είναι ο εφιάλτης μας, έχουν γίνει πλέον οργανικό κομμάτι της αποκαλούμενης κανονικότητας. Η απουσία πραγματικής πρόληψης είναι πασιφανής. Οι μηχανισμοί προστασίας βρίθουν από ερασιτεχνικούς χειρισμούς. Τα επιτελικά κενά επιβεβαιώνονται κάθε φορά με τον πιο τραγικό τρόπο. Η πολιτεία κρύβεται πίσω από το 112, αδιαφορώντας για τις δραματικές συνέπειες της πυρκαγιάς στο φυσικό περιβάλλον. Η αντίληψη πως τα σπίτια ξανακτίζονται, δείχνει έλλειψη ενσυναίσθησης.
Μολονότι η έμφαση στη διάσωση της ανθρώπινης ζωής θεωρείται αυτονόητη προτεραιότητα, εντούτοις προβάλλεται ως τεράστια κυβερνητική επιτυχία. Και το χειρότερο, χρησιμοποιείται για την συγκάλυψη ευθυνών, για την έλλειψη αποτελεσματικής οργάνωσης, για την παντελή απουσία έργων πυροπροστασίας. Μάλιστα, τελευταία έχει ανακαλυφθεί το εφεύρημα, ότι υπεύθυνα για όλες τις πυρκαγιές είναι τα ξερά χόρτα.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης δεν αντιμετωπίζονται ως πραγματική απειλή. Οι πρωτοφανείς ανομίες και αυθαιρεσίες στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον, αποσιωπώνται. Οι εσκεμμένοι εμπρησμοί υποτιμούνται. Η αμέλεια κάποιων ασυνείδητων πολιτών απενοχοποιείται. Οι ευθύνες δε της αυτοδιοίκησης, τοπικής-περιφερειακής, για έργα πρόληψης, μετακυλίονται στο κράτος. Οι εκπρόσωποι της, επικαλούμενοι τους μειωμένους πόρους και τις αρμοδιότητες, θεωρούν ότι έχουν τη δικαιολογητική βάση, ακόμη και για περιπτώσεις αμέλειας και αδιαφορίας. Τα ακαθάριστα ρέματα που αποτελούν εύφλεκτη ύλη, μετατρέπονται σε αντικείμενο διενέξεων και άγονης αντιπαράθεσης.
Τα καλώδια του ΔΕΔΔΗΕ προσφέρονται για αβίαστη ενοχοποίηση όλων σχεδόν των πυρκαγιών, αθωώνοντας άλλες αιτίες ως προς την πρόκλησή τους. Αναμφίβολα, υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με την ελλιπή συντήρηση και πρωτίστως με τη μη υπογειοποίηση των καλωδίων. Αξιοσημείωτο είναι ότι στη χώρα μας, μόνο το 10% του δικτύου έχει υπογειοποιηθεί, όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 55% των γραμμών χαμηλής τάσης και 41% της μέσης. Στη Γερμανία, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 87% και 73%. Ενώ στην Ολλανδία, έχει υπογειοποιηθεί το σύνολο.
Ως μόνιμος κάτοικος στο Θυμάρι στην Παλαιά Φώκαια, δεν είναι λίγες οι φορές που βίωσα τις τραγικές συνέπειες ανεξέλεγκτων πυρκαγιών. Οι μεγαλύτερες ήταν εκείνη του 2012, αλλά και οι φετινές. Μέσα σε διάστημα 40 ημερών, στις 26 Ιουνίου και στις 8 Αυγούστου 2025, εκδηλώθηκαν ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, προκαλώντας τεράστιες καταστροφές. Το Θυμάρι, ένας μεγάλος οικισμός μόνιμων κατοίκων, αλλά και παραθεριστών, παραδόθηκε στην πύρινη λαίλαπα.
Τα ερωτήματα για τα αίτια της φωτιάς, πολλά και αναπάντητα. Ουσιαστικά κανείς δεν μπορεί να τεκμηριώσει αξιόπιστα και επαρκή επιχειρήματα. Απλώς, υπάρχουν εικασίες και εκτιμήσεις. Ο ισχυρισμός της πυροσβεστικής, πως και οι δύο φετινές πυρκαγιές προκλήθηκαν από καλώδια του ΔΕΔΔΗΕ, ισχυρισμός που έτρεξε να υιοθετήσει το αρμόδιο υπουργείο, η κυβέρνηση αλλά και η αυτοδιοίκηση, δε θεμελιώνεται με συγκεκριμένα και αυταπόδεικτα στοιχεία.
Αναμφισβήτητο γεγονός είναι ότι η μεγάλη πυρκαγιά της 8ης Αυγούστου, που κατέκαιγε το Θυμάρι, επί 12 και πλέον ώρες, αν κάτι έδειξε, είναι η πλήρης αποτυχία της πυρόσβεσης. Η φωτιά που ξεκίνησε στις δύο το μεσημέρι, από το Τογάνι της Κερατέας, το οποίο βρίσκεται αρκετά χιλιόμετρα μακριά, έφτασε μετά από τέσσερις ώρες στο Θυμάρι. Η πολύ μεγάλη απόσταση, τα χαρακτηριστικά της περιοχής και το ανάγλυφό της, σε καμιά περίπτωση δε δικαιολογούν τη δραματική εξέλιξή της.
Οι πυροσβέστες αναμφίβολα έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους. Όμως κινούνταν στα τυφλά. Αντιδρούσαν σπασμωδικά. Δε γνώριζαν καν την περιοχή, αγνοούσαν τα κρίσιμα σημεία που έπρεπε προληπτικά να προφυλάξουν. Δεν υπήρχε σχέδιο καταπολέμησης της φωτιάς. Όλα είχαν αφεθεί στην τύχη τους. Και το χειρότερο, οι εντολές που έπαιρναν από το επιχειρησιακό κέντρο της Αθήνας, που υποτίθεται είχε την ευθύνη της επιτελικής καθοδήγησης, ήταν καταστροφικές.
Οι χειρισμοί τους ήταν άλλ’ αντ’ άλλων. Τρανή απόδειξη η ανήκουστη αδυναμία να ελέγξουν και να περιορίσουν τη φωτιά στην περιοχή, που αρχικά εκδηλώθηκε, αποφεύγοντας την ολοκληρωτική εξάπλωσή της στο Θυμάρι. Και κάτι άλλο πολύ σημαντικό, ενώ η φωτιά κάλπαζε επί τέσσερις ώρες, τα Καναντέρ εμφανίστηκαν το απόγευμα, λίγο πριν βραδιάσει. Το αποτέλεσμα ήταν η πυρκαγιά να φουντώσει και να καταστεί ανεξέλεγκτη. Η επίκληση του δυνατού αέρα, σε καμιά περίπτωση, δε δικαιολογεί την ολική καταστροφή των 16.000 στρεμμάτων. Ούτε το κάρβουνο που άφησε πίσω της.
Εύλογα συμπεράσματα είναι: Η Πυροσβεστική, παρά την προσωπική προσπάθεια των ανδρών της, επιχειρησιακά αποδείχθηκε ανίκανη να ανταποκριθεί στον ρόλο της. Το Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας επιβεβαίωσε την πλήρη ανεπάρκεια του. Η Περιφέρεια Αττικής επιβεβαίωσε την ανυπαρξία της. Ο Δήμος Σαρωνικού φάνηκε απαίδευτος και αδύναμος. Δεν εξέπεμψε τα κατάλληλα μηνύματα, ως εκφραστής των πολιτών. Ούτε έδωσε στον ρόλο του την απαιτούμενη υπόσταση. Η συμβολή και η συνδρομή του στη διαχείριση μιας πυρκαγιάς δεν εξαρτώνται από τις αρμοδιότητές του, απεναντίας οφείλει να τις υπερβαίνει στην πράξη.
Επιπροσθέτως, κρίνεται και αξιολογείται από τη δυνατότητα του να λειτουργήσει ως καταλύτης, για την υλοποίηση προληπτικών μέτρων προστασίας από τις φωτιές. Όπως η χάραξη ζωνών πυροπροστασίας, η μέριμνα για τα ρέματα, η αποτροπή αυθαιρεσιών, ο στιγματισμός των ασυνείδητων παραβατών, η ευαισθητοποίηση των πολιτών για τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Δεν υποτιμώ το έργο για την Πολιτική Προστασία, που έχει ξεκινήσει η σημερινή Δημοτική Αρχή, όμως χρειάζεται να κάνει άλματα. Και το κυριότερο, να καταστήσει τον Δήμο, θεσμικό αντίβαρο σε ένα αποτυχημένο κράτος, που είναι εμποτισμένο με την αμεριμνησία, την αδράνεια, την ανεπάρκεια και προπαντός με την ανικανότητα.
Δυστυχώς και φέτος συντελέστηκαν αρκετά εγκλήματα με τις πυρκαγιές σε διάφορες περιοχές της χώρας. Η αδιαφορία που επικράτησε από την πλευρά των αρμόδιων φορέων, μετά τις καταστροφικές φωτιές, το επιβεβαιώνει. Ευθύνες δεν αποδόθηκαν. Ούτε εκδηλώθηκε η παραμικρή ευαισθησία για τις πρωτοφανείς συνέπειες. Αντιθέτως, φαίνεται να κυριάρχησε η αντίληψη, «Σας κρατήσαμε ζωντανούς, τι άλλο θέλετε;». Οι κυνικοί της εξουσίας, οι αυτάρεσκοι της κυβέρνησης, αδυνατούν να καταλάβουν ότι είναι αναφαίρετο δικαίωμα των πυρόπληκτων να ζουν χωρίς το διαρκές άγχος, πως κάποια άλλη φορά μπορούν να βρεθούν ξανά αντιμέτωποι με τη φωτιά.
*Ο Γιώργος Πανταγιάς είναι Σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας
